مجموعه کاملی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری و عامیانه قسمت 203

 

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

روبند شدن-با رودربایستی ناگزیر به انجام کاری شدن

 

حرف در آوردن-شایعه ساختن-سخن دروغ شایع کردن

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن

پِر پِری-سخت نازک و باریک و تنگ

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد
جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن
دست به کار شدن-آغاز به کار کردن

 

 
تیز بازار-بازار گرم و پر مشتری

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

تحویل گرفتن-به کسی احترام گذاشتن-از کسی پذیرایی کردن

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

آفتاب خوردن-سختی کشیدن

پیمانی-استخدام غیر رسمی

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

پنبه از گوش در آوردن-از غفلت در آمدن-هوشیار شدن

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

خجالت کشیدن-شرمنده شدن

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

رنگ شدن-گول خوردن

 

چِککی-فوری-به سرعت

درب و داغان شدن

 
چشم و ابرو-زیبایی چهره
پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

خال مَخال-خال خال

 
 

تنبل خان-تن پرور

 
دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

 
خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

خوش بیار-آن که کار و روزگار بر وفق مرادش می گذرد-خوش شانس

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

زانو زدن-برای تعظیم زانو بر زمین زدن

پُر توپ-خشمگین

دخترینه-دختر-مونث

تخته پاک کن-چیزی که با آن تخته سیاه را در کلاس پاک می کنند

از گرد راه رسیده-تازه‌وارد-هنوز به کار دیگری نپرداخته

زرت کسی قمصور شدن-به وضع بد و خنده داری از پا درآمدن-بیمار شدن-شکست خوردن

حمله-بیماری غش-صرع
 

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)
دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر
بزن بهادر-اهل دعوا و مرافعه-قلچماق-پر زور
ریش کسی را چسبیدن-یقه ی کسی را چسبیدن

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن
افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند

پَس-ناجور-خراب

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

به امان خدا رها کردن-اصلا به فکر نبودن-فراموش کردن

زیر دم سستی-انحراف اخلاقی

زار-کوتاه شده ی زایر

تور کردن-زن یا دختری را به دام انداختن

چغاله بادامی-چغاله بادام فروش

خاطر خواه-عاشق-دل باخته

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود
خفت انداختن-تنگ کردن-در تنگنا قرار دادن

جد کمر زده-در نفرین به سید می گویند-یعنی جدش او را به سزایش برساند

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو

پس دوزی-دوختن پشت لباس با دست
پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

 

تو هم رفتن-اوقات تلخ شدن-ناراحت شدن

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

حرف گوش کن-حرف شنو

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن

رفیق گرمابه و گلستان-دوست یکدل و صمیمی و وفادار-یار غار

آفتاب برِ دیوار آمدن-به پایان آمدن عمر

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد
آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟-چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

 
پا دری-فرشی که پای در می اندازند-سنگی که کنار در می گذارند تا باد در را حرکت ندهد

چیلک دان-چینه دان

پروار-فربه-چاق

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری
چارواداری-زشت-وقیح-بی ادبانه

در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف

جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

ذِله کردن-ذله آوردن

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن
زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

ژلاتین-ماده ای لزج و چسبنده که آن را از گلیسیرین و قند و آب و آمونیاک می سازند

دراندشت-وسیع-بی سر و ته
ازرق شامی(اخمو، ترشرو)

دیم کاری-کشاورزی دیم

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن
الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن
از جیب رفتن-سود یا لذتی را از کف دادن
دمرو-کسی که دمر خوابیده
 

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

تره بار-میوه ها و سبزی ها

 

دل و دماغ-دل و حوصله

ریپال کسی را در آوردن-پدر کسی را در آوردن
این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن
ژاکت-کت بافته شده از کاموا
چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)

زبان بسته-برای تحقیر به آدم های بی عرضه یا کم آزار گفته می شود

چه صیغه ای است ؟-چه معنی داد ؟

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

پر شر و شور-پر غوغا-پر هیاهو

پینه-وصله-پوست سخت شده

با دست و پا-آدم زرنگ

تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن

چیلک دان کسی را تکاندن-کسی را وادار با افشای رازش کردن

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف

 
آهوی شیرافکن(چشم محبوب)

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

آشنا روشنا(دوست آشنا)

 

جوش زدن-عصبانی شدن-داد و فریاد بیجا زدن

جَخت-متضاد صبر

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

چارک-یک چهارم

زیر و بالای کسی را جنباندن-زیر و بالا گفتن

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

 

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

باردار-آبستن-حامله

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

پارتی بازی-حزب بازی-انجام کار از طریق سفارش و توصیه

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن
آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

دختر دم بخت-دختری که هنگام شوهر کردن او رسیده باشد

 

پا روی هم انداختن-بی خیال بودن-بی توجه بودن

دَدَر-بیرون-کوچه

رومیزی-منسوب به میز

در قوطی هیچ عطاری یافت نشدن-به کلی نایاب بودن
از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن

جلز-نگا. جز
بی اُرس و پرس-بی مقدمه

د ِ ؟-واقعن ؟-راستی ؟

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض
رو دست خوردن-فریب خوردن-خام شدن

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه

دان دان-متفرق و پراکنده

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن
چول-بیابان

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

آشنایی دادن-خود را معرفی کردن

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

دست و پا کردن-فراهم آوردن

در چاه افتادن-فریب خوردن

خرده فرمایش-فرمانی که از فرمانده ی نالایق و کوچک تر صادر شود-دستور بی جا

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

خنک-بی مزه-بی نمک-نچسب

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن
 

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

چُغُل-سخن چین

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

خوردن بلا به جان-اصابت بلا با جان
دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن
بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)
 

جبهه ی جنگ-میدان جنگ

بزن بهادر-اهل دعوا و مرافعه-قلچماق-پر زور

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند
در ثانی-ثانیا-دوم

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

آتش به گور کسی باریدن-پس از مرگ دچار عذاب شدن
بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

حال کسی را جا آوردن-نگا. حال آوردن

رسوایی بالا آوردن-کاری مایه ی رسوایی و شرمساری کردن

دله دزدی-عمل دله دزد

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

 

حَبه را قُبه کردن-کاهی را کوه کردن
حمله کردن-یورش بردن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

جرینگ-صدای سکه های پول

زنگ-زمان آموزش درس یا فاصله ی میان دو درس در مدرسه

ته ریش گذاشتن-کمی ریش بر صورت نگهداشتن

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن
ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

 

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

خام کردن-فریب دادن-اغفال کردن

خنگ-نادان-ابله-کودن

دوبلور-دوبله کننده

خودخوری-حالت خودخور

 

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

پایین ریختن دل-به شدت ترسیدن-زهره ترک شدن

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

بی همه چیز-آدم بد جنس-نادرست-کسی که صفت خوبی ندارد

راه راه-دارای خطوط موازی

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

آینه‌ی کسی بودن-یکسره از کسی تقلید کردن

بخور بخور-خوردن فراوان از مال دیگران

 

خشخاشی-نان خشخاش زده

چاشت-صبحانه-ناشتایی

آتشِ تر-شراب-لب معشوق

دَمب چیزی را چسبیدن-کاری را پی گیری کزدن و ادامه دادن

آش دهن سوزی نبودن(زیاد جالب نبودن، اهمیت زیادی نداشتن)

بی اشتها-بی میل به غذا

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن
خوش غیرت-در زبان لوطیان گاه نشانه ی اعجاب و گاه دشنامی است به جای بی غیرت
آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن
چس آمدن-در حالت عصبانیت به جای خوش آمدی می گویند چس آمدی

 

آب تاختن(پیشاب کردن)

خاک به سری کردن-همبستر شدن زن با شوهر

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

بی تفاوت-بی اعتنا

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)
ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

 

 

دو پولی-کالای بی ارزش
چندش شدن-حالت چندش دست دادن

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان

آسمان غرمبه(صدای رعد، تندر)

دهان به دهان گذاشتن-دهان به دهان شدن

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن

 

 

دانه دانه-یک یک

بد کاره-زن ولگرد و عصمت فروش
تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

خاک به دهنم-زبانم لال

تنگ کسی افتادن-در مجاورت کسی قرار گرفتن

زیر دریایی-کشتی جنگی که می تواند در زیر آب حرکت کند

دانه دانه-یک یک
بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

داد کشیدن-عصبانیت و خشم نشان دادن
به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

خانم آوردن-پا اندازی کردن

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن
خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد
رودرواسی-رودربایستی

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

چپ اندر قیچی-نامنظم و نامرتب-بی نظم و قاعده

 

زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن
آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

 

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

خوش منظره-خوش نما-زیبا

باد به غبغب انداختن-تکبر کردن-خودخواهی نشان دادن

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند
جِر-اوقات تلخی-لج

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

 

خِل-خلط بینی

چل نکه-پارچه ای که از انواع پارچه های بریده شده سر هم دوخته شده باشد

با پا پس زدن و با دست پیش کشیدن- از بام خواندن و از در راندن

چاچول زدن-گشت و گذار بی هوده-ول گردی

بی مناسبت-نابجا-نامربوط

بنگی-معتاد به حشیش

خفه شدن-سکوت کردن-کسل شدن از تکرار حرفی

بز خر-کسی که به قصد ارزان خریدن چیزی توی سر جنس می زند

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

حلال واری-نگا. خلال وار

چُسَکی-کم دوام و سرهم بندی شده