برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 340

تعریف کردن-به نیکی یاد کردن-ذکر خیر کردن

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

اهل دود-سیگاری
بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

استغفرالله(خدا نکند، خدای نکرده، هرگز)
بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

دل کسی روی دل آدم بودن-درد دیگران را درک کردن-با دیگران غمخواری کردن
چار سری گفتن-متلک گفتن-کلفت بار کسی کردن-حرف مفت زدن

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

چرند گو-یاوه گو

چرند-حرف پوچ و بی معنی

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

آبکی(بی‌ارزش، از روی بی‌علاقگی)

ته ریش-ریش اندک

آفتاب کردن(برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن)

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

خوش داشتن-دوست داشتن-علاقه مند بودن

حاشیه دار-کناره دار

دست به دست دادن-دست عروس را در دست داماد گذاشتن

خط افتادن-خراش افتادن

رگه-طبقه ای از مواد معدنی در درون خاک

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

در لاک خود فرو رفتن-کاری به کار دیگران نداشتن

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

 

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی

اله و بله(چنین و چنان)

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

چینی بند-چینی بند زن

 
دلمه-لخته-منعقد-سفت شده
پر و پاچه-پا-پاچه

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی
خبر-گزارش رویداد

دو به دو-دو تا دو تا

چرکو-آدم کثیف

رو راست-پوست کنده-آشکارا-صریح-بدون ابهام

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

 

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

چوب پیش کسی گذاشتن-منع کردن کسی از کاری-بازداشتن کسی از انجام کاری

از سر کسی افتادن(عادتی را ترک کردن)

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر
دمپایی-کفش راحتی خانه

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر
ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

خوشبختانه-از حُسن اتفاق

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

دسته جمعی-باهم-گروهی

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

 

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

دور گرفتن-به چرخش افتادن-پشت سرهم سخن گرفتن

 

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)
آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن

بد قواره-بد ریخت-بد ترکیب

از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)

آب‌کور-کسی که سودش به دیگران نمی رسد

حسن سینه-چاک کسی که به سر و وضع خود توجه نمی کند

 

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

ز ِق ز ِق-گریه ی بریده بریده ی بچه

 
آبگوشتی-بی‌ارزش-پیش پا افتاده

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

 

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

 

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

جزوه کش-کسی که در مجالس ترحیم جزوه های قرآن را پخش می کند

دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن

 

چوق-چوب-تومان

زنده به گور-کسی که در تیره روزی به سر می برد و زندگی اش فرقی با مردن ندارد

بی در رو-بن بست

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن

رشوه گیر-رشوه خوار

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

آب بردار-دوپهلو-کنایه‌آمیز

دل آمدن-به چیزی تن در دادن

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

 

از دست دادن(گم کردن)

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

 

زبان پس قفا-نوعی گل است

خیسیده-چیزی که آب در آن نفوذ کرده است

زنجیر زدن-زنجیر به پشت خود زدن

خاکه زغال-ریزه ی زغال

آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن

چله نشینی-خانه نشینی

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

تاتی کردن-در زبان کودکان: راه رفتن

چراغانی-روشن کردن چراغ در جشن

آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

آب دندان خوردن-حسرت خوردن

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

تِک تِک-صدای کارکردن ساعت
دار و ندار-کل دارایی-تمام هستی
چول-بیابان

چله نشین-کسی که از خانه بیرون نمی آید-خانه نشین

 

دَم باز-چاپلوس-متملق

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

از سرما چاقو دسته کردن-به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن

 

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن
چایمان-سرما خوردگی

خود را بستن-پول دار شدن

 

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

خروس قندی-آب نباتی به شکل خروس

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن

رک نگاه کردن-رک رک نگاه کردن
بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

ریزه کار-باریک بین-دقیق-زیرک

باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن
پر رو-بی شرم-وقیح-دریده

خاله خوانده-زنی که با همه طرح دوستی می ریزد

 

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن
 

درس خود را از بر بودن-موقعیت و وضعیت را خوب دزیافتن-به کار خود وارد بودن-بیدار و هوشیار بودن
آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

رجاله-اراذل و اوباش

پشت میز نشین-کسی که کار اداری دارد-کارمند
دو دو زدن-تکان تکان خوردن

خربان-صاحب خر-خرکچی

 
این تن را کفن کردی-این تن بمیرد

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

زر زر-صدای گوش خراش و یکنواخت-آواز گریه ی نامطبوع بچه

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

پنجه کش-نوعی نان برشته و نازک

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

 

 
حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

 

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن

دستی از دور بر آتش داشتن-از حقیقت امری بی خبر بودن-قضاوتی سطحی از چیزی داشتن

جیر جیر کردن-داد و فریاد عاجزانه کردن برای میانجی طلبی

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود
حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

داغان-از هم پاشیده-پریشان

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

بی هوا-ناگهان-غفلتا-نا غافل-یک مرتبه

رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

 

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

دک و دهن-دک و پوز

بره کُشان-فرصت خوش گذرانی-هنگام استفاده های مالی

خیط کردن-نگا. خیت کردن
تل و بل-جا به جا کردن-بالا و پایین کردن
 

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

دست بده داشتن-بخشنده بودن

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر
زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

دست از سر کسی برداشتن-کسی را رها کردن-به حال خود گذاشتن

خارج رفتن-بیرون رفتن از خانه-رفتن به خارج از کشور

آبِ بسته(شیشه، بلور، یخ، برف)

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر

آدم استخوان‌دار-کسی که اراده و پشتکار دارد
خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل
دلپخت-پختن مغر چیزی

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

چوب پنبه-چوبی سبک برای بستن سر بطری
ریش کسی را چسبیدن-یقه ی کسی را چسبیدن

حرف نشنو-خیره سر و یکدنده
جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

خال به خال-خال خال

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

چاله سیلابی-نگا. چاله خر کشی

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

پخته-با تجربه-دنیا دیده
به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

ریغ-مواد درون امعا و احشا

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن

 
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

 

بُل-چیز مفت-موقع مناسب-بهانه

 

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

زود باش !-شتاب کن! عجله کن!

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

 
 

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

از مرحله پرت بودن(یکسره بی‌اطلاع بودن)

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

ریش کسی را چسبیدن-یقه ی کسی را چسبیدن

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

خرده کاری-کار جزیی

دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن

خرج اتینا کردن-پولی به مصارف بی هوده رساندن

دولت منزل-دولت سرا

 

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

جوغ-جوی آب

تر و فرز-چست و چابک

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد

بنگی-معتاد به حشیش

زمخت گفتن-دشنام دادن-سخنان درشت گفتن

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

 

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

 

چوب حرفی-چوب کوچکی که به دست کودکان می دادند تا روی سطر های کتاب بگذارد و آن ها را بخواند
دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن
جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

چارگوش-مربع-دارای چهار زاویه-چهار خانه

چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

خاکی-فروتن و متواضع

 

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

خشک زدن-مات و مبهوت ماندن

زیر گرفتن-زیر کردن

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن

بدهکار نبودن گوش کسی-سخنان را شنیدن و به آن اعتنا نکردن

بَزک-آرایش-چسان فسان

حساب انگشت بالا-حساب ساختگی

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

احدالناس-کسی-فردی

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک
دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

 

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

تنبان درآر-بی حیا-دریده
ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی
پاره شدن بند دل-بسیار ترسیدن

 

رسانه-وسیله ی ارتباطی

خوش دست و پنجه-نگا. خوش دست

خلق کسی تنگ شدن-عصبانی شدن-بی حوصله شدن

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن

دریا زدگی-حالت تهوع در اثر حرکت کشتی

چُس افاده-افاده ی بی جا

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

آتشی(تندخو، زودخشم)
خوش خیالی-خوش دلی-بی خیالی

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

 

به هر دری زدن-جستجوی فراوان کردن-به هر جا و هرکس متوسل شدن

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

تیغ زدن-باج گرفتن-پول گرفتن و پس ندادن-جیب کسی را خالی کردن

باد کردن-به خود بالیدن-مغرور شدن

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا
پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد
تریاک خوردن-خود را با تریاک مسموم کردن

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

از پارو بالا رفتن پول-ثروت بسیار داشتن

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

افتادن توی هچل(گرفتار دردسر و ناراحتی شدن)
اشک تمساح-گریه ی دروغین

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

رومیزی-منسوب به میز

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

ذلیل شده-خوار و زبون-دشنام و نفرینی که زنان به کودکان بسیار شیطان خود می دهند

درس خود را از بر بودن-موقعیت و وضعیت را خوب دزیافتن-به کار خود وارد بودن-بیدار و هوشیار بودن
چرسی-آدم معتاد-افیونی

 

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

دلمه شدن-بسته شدن

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

بله بُری-گفتگو برای تعیین شرایط عقد و میزان حقوق زن و شوهر

برش-لیاقت-زرنگی-کاردانی

 

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن
خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک
دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن
انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار
چشم انتظار-منتظر-چشم به راه
دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن
الابختکی(اتفاقی، تصادفی)
دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

اطفال باغ(گل‌های تازه)

تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند

چوب سیگار-نی سیگار

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن
آبستن فرزندکش-دنیا-روزگار
اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

 
بی رگ-بی غیرت-بی حس

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن
الف به خاک کشیدن-خجالت کشیدن
به خون کسی تشنه بودن-کینه ی کسی را سخت در دل داشتن-با کسی سر جنگ داشتن

خِل-خلط بینی

چله ی زمستان-سرمای سخت

دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن

ترش کردن-عصبانی شدن

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده

راه نزدیک کردن-میان بر زدن-مهمان شدن بر کسی که خانه اش نزدیک است

 

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

 

به گوزی بند بودن-سست و ناپایدار بودن

بلند کردن-دزدیدن-بیدارکردن از خواب-تور کردن

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

آن سفر-آن بار-آن دفعه
رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی