مجموعه ای از اصطلاحات عامیانه و کوچه بازاری ایرانی قسمت 153

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

 

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن
دادستان-ستاننده ی داد-مدعی العموم

بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب

دل و دماغ نماندن برای کسی-حال و حوصله ای در کسی نبودن

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

خندق بلا-شکم

حساب کسی را رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

ز ِله کردن-به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-عاجز کردن

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن

 

بالا خانه-اتاقی که بر روی آخرین طبقه ساخته می شود

آکَل-آقای کربلایی

تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن

چشم و ابرو نازک کردن-ناز و افاده کردن

چاچول-حقه باز-شارلاتان
اهل دود(سیگاری)
از عزا در آوردن-به دوره‌ی عزاداری پایان دادن

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

تره بار-میوه ها و سبزی ها

زبون-حقیر-توسری خور

دزدیده-دزدکی

دندانه دندانه-دارای برجستگی ها و بریدگی هایی در کناره

دنیا دست کیست؟-پرسش از کسی که کاملن بی خیال و بی غم زندگی می کند

حاضر و آماده-آماده
 

بی صفت-بی بهره از صفات خوب انسانی

جغ جغ-صدای به هم خوردن چند چیز-صدای همهمه

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری
خراب-از کار افتاده-دارای اختلال-فاسد-منحرف اخلاقی

چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن

خوش لعاب-زود جوش-خوش مشرب

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

رد کسی را گرفتن-از روی جای پا یا آثار دیگر کسی را دنبال کردن

 

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

ریش گرفتن-دست به ریش کشیدن-پادر میانی کردن-تقاضا و خواهش کردن

 

آفتابه برداشتن-دست به آب رساندن-پابرهنه وسط حرف کسی دویدن

به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

تخته زدن-پنبه زدن

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

آدم-نوکر

آفتابه‌دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند
خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن
از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن
 

زرد بودن اوضاع-خراب بودن اوضاع

 

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

 

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

خایه دار-با جرات-شجاع
راپرت-گزارش-خبر
اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه
آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

چای کاری-کشت و زرع چای

زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی
بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه
زپرتی-چیز یا شخص ناتوان-زوار در رفته-بی زور

خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

 

پیشانی-بخت و اقبال-طالع

 

اجباری بردن-کسی را به خدمت سربازی بردن

جلا دادن-مفید بودن-شفا دادن-صیقل دادن

به کرسی نشاندن حرف-سخن خود را تحمیل کردن-مقصود خود را ثابت کردن

 

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

بند و بساط-اسباب مختصر زندگی

 

چوق-چوب-تومان

زیر آب کردن سر کسی-کسی را بی سر و صدا کشتن

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

دو جین-دوازده تا

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

چاچول باز-حقه باز-شیاد
جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه
رو به راه کردن-آماده و مهیا کردن

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

خر خود را راندن-تنها به فکر خود بودن-به کار خود ادامه دادن

اَتَر زدن(فال بد زدن)

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

تزریقات-بخش ویژه ی تزریق آمپول

بند آوردن-متوقف کردن

خودداری-امتناع-خویشتن داری-شکیبایی
زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن
ته و توی چیزی را در آوردن-درباره ی چیزی تحقیق کردن

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

به هم خوردن حال-استفراغ کردن-بالا آوردن

حرص و جوش-عصبانیت

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

بسیار دلواپس و نگران بودن

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

خارج از حد-بیش از اندازه

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

چو انداختن-شایعه پراکندن

باد به پشت کسی خوردن-بر اثر بیکاری تنبل و تن پرور شدن

دست زدن-لمس کردن

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

افتادن بچه-سقط شدن جنین

 

جواب کردن-به کار کسی پایان دادن-از کار اخراج کردن
روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

بی در رو-بن بست

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

خوشاب-میوه ی پخته در آب و شکر-کمپوت

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

آش همان آش و کاسه همان کاسه-چیزی تغییر نکرده

بیسار-فلان

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

 

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

جفتک پراندن-لگد زدن-بد رفتاری کردن-مخالفت کردن

داوطلب-خواستار-نامزد

 
چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن
خال به خال-خال خال

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

دست و پا پنبه ای-دست و پا چلفتی-بی عرضه-بی دست و پا

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

دانش سرا-آموزشگاه تربیت معلم

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

پس پس رفتن-رو به عقب گام برداشتن

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

 
چوروک خوردن-چین برداشتن

رسیدن به عرصه-بزرگ شدن-به سن پختگی رسیدن
خرج اتینا کردن-پولی به مصارف بی هوده رساندن

 

به چشم-اطاعت می شود

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست
بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل
بَرج-خرج های خارج از خانه
خال مَخال-خال خال

درب و داغان شدن

 
آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

دم کار گرفتن-به کار واداشتن

به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

پیچ افتادن در کار-گره خوردن کار-مشکلی در کار پیدا شدن
جگر خون کردن-رنج بسیار دادن
 

جا رختی-چوب رختی-چیزی که رخت را به آن می آویزند

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

بخت، بخت اول-برای هر زنی شوهر اول بهتر است

زانویی-زانو

بی سر و پا-پست-فرومایه

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی
پای چوب ایستادن-منتظر آغاز فروش در میدان یا بازار ماندن

دل دل زدن-نفس نفس زدن-تپیدن شدید قلب

دسته هاون-استوانه ای فلزی یا چوبی برای کوبیدن چیزها در هاون

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن

رمبیدن-خراب شدن-فرو ریختن

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

آفتابی شدن(پیدا و آشکار شدن، بیرون زدن آب قنات)

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

با اشتها-متمایل به غذا

 

دسته دیزی-قوم و خویش دور

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

خمیره-سرشت-ذات

آلبالو گیلاس چیدن(نگاه کردن و ندیدن)

راه افتادن-آغاز راه رفتن کودک-آغاز به کار کردن-روشن شدن دستگاه-رونق یافتن کسب و کار

دکان کسی را تخته کردن-کسب کسی را از رونق انداختن-دست کسی را از چیزی کوتاه کردن

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

افسار پاره کردن-سرپیچی کردن-یاغی شدن

چَرچَر-اسباب عیش و عشرت
دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

اجباری بردن(کسی را به خدمت سربازی بردن)

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

 

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

دهان گیره-غذای اندکی که میان دو غذای اصلی می خورند

چای دیشلمه-چای تلخ که با قند یا خرما و مانند این ها بنوشند

پیچ و خم خوردن-پیچ و تاب خوردن

دنبه تاو دادن برای کسی-به کسی بی اعتنایی کردن-فخر فروختن به کسی

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

آتشی شدن(از کوره در رفتن)
 

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

به پول رساندن-فروختن

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره
انگشت‌نگاری(ثبت کردن اثر خطوط روی انگشتان برای شناسایی در آینده)
زلم زیمبو-لوازم بی مصرف و بی ارزش

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

 

ته گیلاس-نوشیدنی کمی که ته گیلاس مانده است

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

باریک-دقیق-حساس

زیر گرفتن-زیر کردن

بی پرده-رک و صریح-آشکار

خوش خوراک-نگا. خوش خور

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

از دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن

تو آسمان ها سیر کردن-در خیال و تصور بودن-در عالم هپروت بودن

تاراغ و توروغ-آوایی که از برخورد دو چیز برخیزد

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

دست و پا-توانایی-عُرضه

انگشت کردن-انگشت رساندن
پسله خور-آن که نزد دیگران کم می خورد و در نهان بسیار
بردن از رو- از رو بردن

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست

خون کسی کثیف شدن-به شدن خشمگین شدن

خوش غیرت-در زبان لوطیان گاه نشانه ی اعجاب و گاه دشنامی است به جای بی غیرت

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

جلبی-حقه بازی-فاحشگی

این سفر-این بار

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری
 

پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

خرج جیب-توجیبی-خرج غیر لازم

چُل-آلت مرد

حشری-شهوت ران-پر شهوت

آتش بی‌دود(آفتاب، غضب)

جا ماندن-فراموش شدن

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

 

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)
 

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

 

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

دل دل را خوردن-عجله داشتن-بی تاب بودن

بستن کسی به دم خود-همیشه کسی را همراه داشتن

خش-صدای گرفته-خراش

 

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

حرف به حرف کردن-موضوع گفت و گو را عوض کردن

از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

 
خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن
رمباندن-خراب کردن

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

در هم لولیدن-توی هم رفتن

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق
 

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

چغندر پخته-لبو

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

دندان تیز کردن-طمع کردن
پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

حشری-شهوت ران-پر شهوت

اگر بمیری هم-به‌هیچوجه-هرگز

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا
دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند
تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

تِلِک و پِلِک-رخت و وسائل ناچیز خانه

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

تیر کردن-نشان کردن

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند
خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن
آتشِ تر(شراب، لب معشوق)
رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

بازاری-دارای شغلی در بازار-مبتذل
پیش بینی کردن کار یا شخصی

دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

 

 

ارواح شکمت-ارواح بابات

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

از پشه گوشت کبابی خواستن(خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن)

چرک کردن-عفونت کردن زخم

چینی بند-چینی بند زن

چشه ؟-او را چه شده ؟

دارا-ثروتمند

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

چهار شاخ-آلتی چهار شاخه و دسته دار که با آن خرمن را باد می دهند تا کاه از دانه جدا شود

دست آموز-تربیت شده-آموخته

راپرت کردن-گزارش دادن-خبر دادن
خلق کسی تنگ شدن-عصبانی شدن-بی حوصله شدن

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن(هنگامه بر پا کردن، مردم را متوجه‌ی جایی کردن)

ختم شدن-پایان گرفتن

دماغ چاق بودن-سر حال بودن-تندرست بودن

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

راست روده شدن-اسهال گرفتن

بازرس-مامور بررسی و کنترل

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)

دست نماز-وضو

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

 

از روی معده حرف زدن(بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن)

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

 

بی جا-نامناسب-بی مورد

پشت و رو کردن-برگرداندن جامه به صورتی که رو پشت و پشت رو شود

چله ی تابستان-گرمای سخت

چار میخ کشیدن-سخت اذیت و آزار کردن

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

 

زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن
آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

زود باش !-شتاب کن! عجله کن!

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

تَک سرما شکستن-از شدت سرما کاسته شدن

آرتیست‌بازی(انجام کارهای غیرعادی)

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن
زیر سر گذاشتن-زیر سر داشتن
راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

انگشت به دندان گزیدن-متحیر شدن-حسرت خوردن

ددری-کسی که همیشه می خواهد بیرون برود-زن بدکاره

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

خون به پا کردن-دعوا و آشوب راه انداختن-سر و صدا و جنجال کردن
تعلیمی-عصای کوچک

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

 

اتیکت(برچسب، آداب و رسوم، قاعده)

ذوق زده-بسیار خوش حال

 

دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

آب سیر(جانور خوش‌رفتار)
در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

چس مثقال-بسیار اندک-سبک و کم وزن
دست آموز-تربیت شده-آموخته

زار زدن-سخت گریه کردن
چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

رده-حرف زشت یا نامربوط

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه