مفاهیم و تعاریف نوآوری دانشگاهی
جورو[1]، ادعا میکند که پیشرفتهای فناوری، افزایش انتظارات دانشجویان و تغییر جمعیت شناختی دانشجویان از جمله چالشهای فعلی میباشند که نیاز به نوآوری در آموزش عالی را ضروری میسازند. ترغیب نوآوری، اجرا و بهبود مستمر آن، اغلب برای کالجها و دانشگاهها امری دشوار تلقی میشود. در واقع اکثر موسسات و نهادها فاقد یک چارچوب نظامند هستند تا به آنها اجازه مدیریت تغییر و ترغیب نوآوری را بدهد و از طرفی آنها بتوانند نتایج مثبتی از تلاشهای خود به دست آورند (فورستباو و بائر[2]،2007). در واقع فورست باو و بائر (2007) نوآوری را به عنوان تغییر معنادار برای بهبود خدمات و فرایندهای یک سازمان و ایجاد ارزشهای جدید برای ذینفعان آن تعریف میکنند که برای دستیافتن به ابعاد جدید عملکرد، رهبری سازمان در آن نقش مهمی ایفا میکند. نوآوری دانشگاهی در واقع نوعی کند و کاو منظم برای یافتن شیوهها و پاسخهای نو به فشارها و تغییر و تحولات محیطی است. و یا به عبارتی خلق چیز جدیدی است که هدف معینی را دنبال و به اجرا میرساند (کشاورز، 1392). در واقع میتوان نوآوری دانشگاهی را به عنوان هر ایدهای جدید نسبت به یک سازمان و یا یک صنعت یا یک ملت و یا در جهان تعریف کرد. نوآوری به معنی به کارگیری تفکرات جدید ناشی از خلاقیت است که در یک سازمان میتواند به صورت یک کالای جدید، خدمت و یا راهحل جدید انجام کارها باشد (فتحی زاده و همکاران، 1389). به تعبیردراکر (1999) نیز نوآوری دانشگاهی را از نظر علم مدیریت به معنای تغییری میداند که بعد تازهای از عملکرد را خلق میکند. و از نظر سازمانی، نوآوری را به معنی استفاده از یک ایده جدید تعریف میکند. در واقع به فرایند خلق، توسعه و اجرای یک ایده یا رفتار جدید نوآوری دانشگاهی گفته میشود. نوآور دانشگاهی به عنوان توسعه یا پذیرش یک ایده یا رفتار در عملیات سازمانی است که برای کل سازمان جدید و نو باست (بهرامی، رجاییپور، آقاحسینی، بختیار نصرآبادی و یارمحمدیان، 1390). دامان پور[3](2008) نوآوری دانشگاهی را اختراع تازهای از دانش یا توسعه اطلاعات تازه نظیر مفهوم، تئوری یا فرضیه میداند؛ به عبارت دیگر، نوآوری دانشگاهی به معنای چیزی جدید برای استفاده است. نوآوری دانشگاهی مستلزم تبدیل ایدهها به اشکال قابل استفاده سازمانی است این ایده برای پیشبرد عملکرد سازمانی مورد استفاده قرار میگیرد (بهرامی و همکاران، 1390).
نوآوری دانشگاهی هسته سیستم نوآوری منطقهای را تشکیل میدهد، سرمایه انسانی دانشگاهها نیز از دانشجویان با جریان بالای پایان ناپذیر ایده های جدید و فعالیتهای نوآورانه تشکیل شده است. تعداد زیادی از مطالعات تجربی مانند پژوهشهای (پالمر و اکس، 2005؛ اکس و وارگا، 2005؛ اورتچ و کیل باچ، 2004؛ وارگا و اسچاک، 2004[4]) نشان داد که زیاد شدن دانش میتواند تغییرات مثبت فناوری را ایجاد کند و موجب رشد اقتصادی شود (یی و شیا[5]، 2012). بنابراین میتوان نوآوری دانشگاهی را به معنی همگام شدن دانشگاه با تغییرات موجود در زمینههای مختلف و پاسخگویی به نیازهای ذینفعان مرتبط با آن تعریف کرد که همگام شدن با تغییرات و پاسخگویی به نیازهای ذینفعان تصویر بیرونی مناسبی را برای دانشگاه در پی خواهد داشت.
2-1-1-14-1- تاریخچه نوآوری دانشگاهی
سیر تکامل موضوع نوآوری دانشگاهی را میتوان در پنج موج خلاصه نمود که در زیربه آنها اشاره شده است.
1-موج اول، دیدگاه شومپیتر: نوآوری دانشگاهی را معرفی یک ترکیب جدید از عوامل تولید و حالتهای مختلف یک نظام به عبارتی یافتن یک تابع تولید جدید میداند عوامل این نظام شناخت یک محصول جدید، یافتن یک فرایند تولیدی جدید، دستیابی به بازار جدید، به کار گیری منابع جدید و نهایتا طراحی یک سازمان جدید میباشد.
2-موج دوم، نوآوری تکنولوژیکی بین سالهای 1950 تا 1960مطرح شده است و دانشمندان و متفکران مختلفی در این زمینه اظهار نظر نموده که به دو موضوع تولید و فرایند نوآورانه توجه بیشتری داشتهاند.
3-موج سوم، نوآوری سازمانی: نگرش نوآوری سازمانی توسط فریمن بین سالهای 1970تا 1980 مطرح گردیده مشخصات این نگرش انجام تحقیقات پایه، اختراع، توسعه و نوآوری است.
فریمن از جمله ویژگیهای نوآوری در این دوره را فرایند بودن آن اعلام میدارد که این موضوع به دلیل امکانات تولید بهتر در دوران صنعتی فرصتهای بیشتری برای خلق ایدههای جدید و نیازهای فزاینده جوامع بشری ایجاد مینماید
4-موج چهارم، نظام نوآوری دانشگاهی: در سالهای 1987 تا 1997 بر نظامهای نوآوری تاکید شده است به گونهای که فریمن نظام نوآوری را شبکه سازمانها برای تحقق تکنولوژی معرفی مینماید.
5-موج پنجم، نوآوری علمی1993 که نوآوری علمی عبارت است از ایجاد، ارزیابی، مبادله و کاربرد ایدههای جدید به منظور برتری یافتن بنگاههای اقتصادی در بازار کالا و خدمات که منجر به شکوفایی اقتصاد ملی و توسعه اجتماعی میشود (نیکنامی، تقی پور ظهیر و غفاری مجلج، 1389).
2-1-1-14-2- ابعاد نوآوری دانشگاهی
فورست باو و بائر[6](2007) سه بعد زیر را برای نوآوری دانشگاهی بیان میکنند:
بعدآموزشی[7]: بعد آموزشی نوآوری دانشگاهی ارائه انواع جدیدی از رشتهها، مواد آموزشی و طراحی برنامه درسی رشتههای مختلف میباشد. 2- بعد پژوهشی[8]: بعد پژوهشی نوآوری دانشگاهی فراهم آوردن زمینه پژوهش در دانشگاه و موسسات تحقیقات علمی و همکاری با سایر دانشگاهها میباشد. و 3- بعد سازمانی[9]: بعد سازمانی نوآوری دانشگاهی دربرگیرنده راههای جدید در جهت افزایش انگیزه کارکنان به کار و اساتید به تدریس و امکان دسترسی به پیشرفت تدریجی و مداوم میباشد. بنابراین برای تحقق نوآوری در دانشگاه باید سه بعد آموزشی، پژوهشی و سازمانی همگام و همجهت با هم حرکت کنند.
[1]– Jurow
[2]– Furst Bowe, Julie A.and Bauer, Roy
[3]– Damanpour
[4]– Plummer, Acs, Varga, Audretsch, Keilbach & Schalk
[5]– Yi & Xia
[6]– Furst Bowe, Julie A.and Bauer, Roy
[7] – distans instruction
[8] – distans research
[9]– distans organizationly