مفاهیم و تعاریف نوآوری دانشگاهی وابعاد آن

مفاهیم و تعاریف نوآوری دانشگاهی

جورو^[1]، ادعا می­کند که پیشرفت­های فناوری، افزایش انتظارات دانش­جویان و تغییر جمعیت شناختی دانشجویان از جمله چالش­های فعلی می­باشند که نیاز به نوآوری در آموزش عالی را ضروری می­سازند. ترغیب نوآوری، اجرا و بهبود مستمر آن، اغلب برای کالج­ها و دانشگاه­ها امری دشوار تلقی می­شود. در واقع اکثر موسسات و نهادها فاقد یک چارچوب نظامند هستند تا به آن­ها اجازه  مدیریت تغییر و ترغیب نوآوری را بدهد و از طرفی آن­ها بتوانند نتایج مثبتی از تلاش­های خود به دست آورند (فورست­­باو و بائر^[2]،2007). در واقع فورست باو و بائر  (2007) نوآوری را به عنوان تغییر معنادار برای بهبود خدمات و فرایندهای یک سازمان و ایجاد ارزش­های جدید برای ذینفعان آن تعریف می­کنند که برای دست­یافتن به ابعاد جدید عملکرد، رهبری سازمان در آن نقش مهمی ایفا می­کند. نوآوری دانشگاهی در واقع نوعی کند و کاو منظم برای یافتن شیوه­ها و پاسخ­های نو به فشارها و تغییر و تحولات محیطی است. و یا به عبارتی خلق چیز جدیدی است که هدف معینی را دنبال و به اجرا می­رساند (کشاورز، 1392). در واقع می­توان نوآوری دانشگاهی را به عنوان هر ایده­ای جدید نسبت به یک سازمان و یا یک صنعت یا یک ملت و یا در جهان تعریف کرد. نوآوری به معنی به کارگیری تفکرات جدید ناشی از خلاقیت است که در یک سازمان می­تواند به صورت یک کالای جدید، خدمت و یا راه­حل جدید انجام کارها باشد (فتحی زاده و همکاران، 1389). به تعبیردراکر (1999) نیز نوآوری دانشگاهی را از نظر علم مدیریت به معنای تغییری می­داند که بعد تازه­ای از عملکرد را خلق می­کند. و از نظر سازمانی، نوآوری را به معنی استفاده از یک ایده جدید تعریف می­کند. در واقع به فرایند خلق، توسعه و اجرای یک ایده یا رفتار جدید نوآوری دانشگاهی گفته می­شود. نوآور دانشگاهی به عنوان توسعه یا پذیرش یک ایده یا رفتار در عملیات سازمانی است که برای کل سازمان جدید و نو باست (بهرامی، رجایی­پور، آقاحسینی، بختیار نصرآبادی و یارمحمدیان، 1390). دامان پور^[3](2008) نوآوری دانشگاهی را اختراع تازه­ای از دانش یا توسعه اطلاعات تازه نظیر مفهوم، تئوری یا فرضیه می­داند؛ به عبارت دیگر، نوآوری دانشگاهی به معنای چیزی جدید برای استفاده است. نوآوری دانشگاهی مستلزم تبدیل ایده­ها به اشکال قابل استفاده سازمانی است  این ایده برای پیشبرد عملکرد سازمانی مورد استفاده قرار می­گیرد (بهرامی و همکاران، 1390).

نوآوری دانشگاهی هسته سیستم نوآوری منطقه­ای را تشکیل می­دهد، سرمایه انسانی دانشگاه­ها نیز از دانشجویان با جریان بالای پایان ناپذیر ایده ­های جدید و فعالیت­های نوآورانه تشکیل شده است. تعداد زیادی از مطالعات تجربی مانند پژوهش­های (پالمر و اکس، 2005؛ اکس و وارگا، 2005؛ اورتچ و کیل باچ، 2004؛ وارگا و اسچاک، 2004^[4]) نشان داد که زیاد شدن دانش می­تواند تغییرات مثبت فناوری را ایجاد کند و موجب رشد اقتصادی شود (یی و شیا^[5]، 2012). بنابراین می­توان نوآوری دانشگاهی را  به معنی همگام شدن دانشگاه با تغییرات موجود در زمینه­های مختلف و پاسخگویی به نیازهای ذینفعان مرتبط با آن تعریف کرد که همگام شدن با تغییرات و پاسخگویی به نیازهای ذینفعان تصویر بیرونی مناسبی را برای دانشگاه در پی خواهد داشت.

2-1-1-14-1- تاریخچه نوآوری دانشگاهی

سیر تکامل  موضوع نوآوری دانشگاهی را می­توان در پنج موج خلاصه نمود که در زیربه آن­ها اشاره شده است.

1-موج اول، دیدگاه شومپیتر: نوآوری دانشگاهی را معرفی یک ترکیب جدید از عوامل تولید و حالت­های مختلف یک نظام به عبارتی یافتن یک تابع تولید جدید می­داند عوامل این نظام شناخت یک محصول جدید، یافتن یک فرایند تولیدی جدید، دستیابی به بازار جدید، به کار گیری منابع جدید و نهایتا طراحی یک سازمان جدید می­باشد.

2-موج دوم، نوآوری تکنولوژیکی بین سال­های 1950 تا 1960مطرح شده است و دانشمندان و متفکران مختلفی در این زمینه اظهار نظر نموده که به دو موضوع تولید و فرایند نوآورانه توجه بیشتری داشته­اند.

3-موج سوم، نوآوری سازمانی: نگرش نوآوری سازمانی توسط فریمن بین سال­های 1970تا 1980 مطرح گردیده مشخصات این نگرش انجام تحقیقات پایه، اختراع، توسعه و نوآوری است.

فریمن از جمله ویژگی­های نوآوری در این دوره را فرایند بودن آن اعلام می­دارد که این موضوع به دلیل امکانات تولید بهتر در دوران صنعتی فرصت­های بیشتری برای خلق ایده­های جدید و نیازهای فزاینده جوامع بشری ایجاد می­نماید

4-موج چهارم، نظام نوآوری دانشگاهی: در سال­های 1987 تا 1997 بر نظام­های نوآوری تاکید شده است به گونه­ای که فریمن نظام نوآوری را شبکه­ سازمان­ها برای تحقق تکنولوژی معرفی می­نماید.

5-موج پنجم، نوآوری علمی1993 که نوآوری علمی عبارت است از ایجاد، ارزیابی، مبادله و کاربرد ایده­های جدید به منظور برتری یافتن بنگاه­های اقتصادی در بازار کالا و خدمات که منجر به شکوفایی اقتصاد ملی و توسعه اجتماعی می­شود (نیکنامی، تقی پور ظهیر و غفاری مجلج، 1389).

2-1-1-14-2- ابعاد نوآوری دانشگاهی

فورست­­ باو و بائر^[6](2007) سه بعد زیر را برای نوآوری دانشگاهی بیان می­کنند:

بعدآموزشی^[7]: بعد آموزشی نوآوری دانشگاهی ارائه انواع جدیدی از رشته­ها، مواد آموزشی و طراحی برنامه درسی رشته­های مختلف می­باشد. 2- بعد پژوهشی^[8]: بعد پژوهشی نوآوری دانشگاهی فراهم آوردن زمینه پژوهش در دانشگاه و موسسات تحقیقات علمی و همکاری با سایر دانشگاه­ها می­باشد. و 3- بعد سازمانی^[9]: بعد سازمانی نوآوری دانشگاهی دربر­گیرنده راه­های جدید در جهت افزایش انگیزه کارکنان به کار و اساتید به تدریس و امکان دسترسی به پیشرفت تدریجی و مداوم می­باشد. بنابراین برای تحقق نوآوری در دانشگاه باید سه بعد آموزشی، پژوهشی و سازمانی همگام و هم­جهت با هم حرکت کنند.

[1]– Jurow

[2]– Furst Bowe, Julie A.and Bauer, Roy

[3]– Damanpour

[4]– Plummer, Acs, Varga, Audretsch, Keilbach & Schalk

[5]– Yi  & Xia

[6]– Furst Bowe, Julie A.and Bauer, Roy

[7] – distans instruction

[8] – distans research

[9]– distans organizationly