مدل داکسی/پایان نامه سازمان گردشگری و پویایی اشتغال

مدل داکسی

داکسی[1] با ارائه شاخص رنجش معتقد است زمانی که تعداد گردشگران افزایش می­یابد ساکنان نسبت به گردشگر واکنش­های مخالفت­آمیزی نشان می­دهند و جامعه مراحلی از شادی (رضایت) تا مخالفت را طی می­کند (به نقل از(Rayn et al 1998 , 358. علاوه بر این نگرش ساکنین نسبت به گردشگر تحت تاثیر عواملی چون وضعیت اقتصادی حوزه(Johnson et al 1994, 629) )، یکپارچگی و انسجام اجتماعی جامعه(Mccool and Martin 1994 ,pp.29)، مجاورت و نزدیکی به حوزه توریستی(Morphy 8) ، ترس از بین رفتن هویت، وسعت حوزه، مدت زمان برقرای جریانات توریستی یا سطح بلوغ گردشگر در حوزه ( Liu et al 1987 ,36)، شدت تراکم توریست در حوزه (Pizam 1987 , 8)، مرحله توسعه گردشگر (Belise and hoy 1980 , 83)، شدت استفاده از منابع پایه و سطح علاقمندی میزبان (Gursoy et al 2002 ,pp.104) و سن، زبان، روابط شخصی ومحلی و طول اقامت ساکنین (Brougham and Butler 1981 , 589) قرار می گیرد (رهنمایی و دیگران ، 1389ص29 ).

وی چهار مرحله را برای توسعه گردشگری تصور کرده است که شباهت بسیار زیادی به واقعیت دارد.  این چهار مرحله عبارتند از: خشنودی، رضایت، بی تفاوتی، حساسیت و مخالفت (تقابل).

–  مرحله خشنودی و رضایت (امیدواری): در این مرحله ساکنین محلی توسعه گردشگری را پشتیبانی می­کنند و مشتاق سهیم شدن گردشگران در جامعه­شان هستند. توسعه سریع گردشگری به وفور با سطوح بالای رضایت ترکیب می­شود. در این مرحله مخالفان توسعه گردشگری از نظر تعداد کم هستند و معمولاً با بخشی از موضوعات و موارد حاشیه­ای مخالفت می­کنند.

– مرحله بی تفاوتی: رشدی که توسعه سریع گردشگری را تحریک می­کند، دوباره آرام می­گیرد. ساختار اجتماعی جامعه با ورود مهاجران جویای کار تغییر می­یابد. به نظر می­رسد وعده­های خوب اقتصادی فقط در مورد تعداد محدودی از ساکنین صادق بوده است.

– مرحله حساسیت: چنانکه فعالیت گردشگری به توسعه خود ادامه دهد در طول توسعه به دلیل افزایش در واردات و فصلی بودن ممکن است حساسیت رخ دهد. مثل اینکه توسعه گردشگری برنامه­ریزی نشده  باشد و به داخل محیط­های حساس نواحی گسترش یابد. نهایتاً هزینه کالاهای اساسی مانند غذا خیلی سریع افزایش پیدا  می­کند، به طوری که نرخ افزایش قیمت این نوع کالاهای اساسی سریعتر از نرخ افزایش در­آمد اهالی ناحیه است. رشد درآمد نیز که در مراحل اخیر عملی شده بود، با افزایش نرخ تورم کمرنگ می­شود. چنانچه محیط یا جاذبه­ها در نواحی روستایی در طول دوره توسعه دچار محدودیت و یا تغییر شوند، تعداد بازدیدکنندگان ممکن است کاهش یابد و منجر به وفور بیش از حد تسهیلات و در نتیجه رکود اقتصادی می­شود. در طول دوره حساسیت به جهت توسعه برنامه­ریزی نشده گردشگری، درک و پذیرش امر حفاظت و مراقبت به عنوان یک نیاز مطرح می­شود.

– مخالفت(تقابل): در این مرحله پی برده می­شود که محیط روبه زوال است و ساکنین بیشتر از هر چیزی توسعه برنامه­ریزی نشده گردشگری را، در تغییر محیط مقصر می­دانند. ساکنین مخالفت خود را با هر نوع رفتار جدیدی از گردشگران که به آداب و رسوم بی علاقه هستند و رفتارهای متجاوزانه دارند، ابراز می­کنند. حتی ممکن است چنین مطرح شود که گردشگران نقش تخریب کننده دارند. وقتی که افزایش ورود گردشگران از نقطه A  به نقطهB می­رسد، اثرات اجتماعی کاهش می­یابد. این مرحله رضایت است. خط افقی ممتد A-D سطوح اثرات اجتماعی را نشان می­دهد. با ادامه مرحله رضایت که با رشد و توسعه سریع همراه است، سطح تأثیر اجتماعی کاهشی را نشان می­دهد. همانطور که ورود گردشگران ادامه می­یابد و بر توسعه تسهیلات اضافه می­شود، در تعامل میزبان و میهمان تغییری آغاز می­گردد و نهایتاً رضایت به سوی بی­تفاوتی سیر می­کند و سطح تأثیر اجتماعی به نقطه B  می­رسد .

¹Doxey