عدالت حق­گرا:/پایان نامه درمورد عدالت سازمانی

عدالت حق­مدار و عدالت حق­گرا

عدالت اجتماعی در آموزه حق­مدار، بر مبنای حقیقت تعریف می­شود؛ حقیقتی که مبتنی بر نظام آفرینش بوده، حقوق و تکالیف انسان­ها را بر مبنای شان برابر آنها از حیث نحوه خلقت توجیه می­نماید. این آموزه، بر مفهومی دلالت دارد که حقوق فردی و روابط عناصر اجتماعی را بر مبنای نگرشی فرامکانی به حقوق انسانی افراد، ملاحظه می­نماید. بنابراین زیربنای اصلی تعریف عدالت در آموزه حق­مدار، پذیرش توحید و حقوق و احترام برابر انسان­ها، به منزله مخلوقات خداوند متعال است (پورعزت، 1382؛ 44).

2-1-4- نقش عدالت اجتماعی در توسعه پایدار جوامع انسانی

توسعه، متضمن تلاش جامعه برای نیل به اهداف ارزشی خود بوده، پایداری آن در گرو تامین رفاه، امنیت و آگاهی برای همه اعضای جامعه است. در واقع، توسعه پایدار مستلزم تغییر شکل و اصلاح عوامل و عناصر متعدد و متنوعی است که برای حیات سالم اجتماعی ضرورت دارند. در میان این عوامل، نیروی انسانی از مهمترین و تعیین کننده­ترین شئون برخوردار است، زیرا هم با ارزش­های خویش مقصد فراگرد رشد و توسعه را معین می­کند و هم با ظرفیت­های بالقوه و بالفعل خویش، جوهره حرکت توسعه را تأمین ساخته، سبک­ها و روش­های نیل به مقصد را مشخص می­نماید. بنابراین، توسعه پایدار، توسعه­ای است که به تلاش مستمر برای بازشناسی استعدادها و قابلیت­های انسانی موجود در جامعه همت گمارد و همواره هدایت این استعدادها به طرق بهینه رشد را مقصود خود قرار دهد، و البته این تلاش باید در کلیه زمینه­های اصلی حیات در جامعه نوین، یعنی اقتصاد، سیاست و فرهنگ، انعکاس یابد (چارتون[1]، 2000).

توسعه با تاکید بر ضرورت تغییر سازه­های متعددی از جنبه­های متنوع زندگی اجتماعی، مستلزم طراحی فراگردی چند بعدی است که اهداف گوناگونی را تعقیب می­کند، اهدافی که با مطرح شدن متغیرها و نیازهای جدید اجتماعی تغییر می­یابند و بر مسئولیت­های مدیران توسعه می­افزایند. برای مثال، در دوران معاصر، متغیرهایی چون ضرورت حفاظت از محیط زیست را بر معادله تصمیم آنان افزوده است. در واقع هدف از توسعه، ایجاد زندگی پرثمری برای انسان­هاست که در عرصه فرهنگ جامعه ارزیابی می­شود. از این رو، می­توان توسعه را «فراگرد دستیابی جوامع انسانی به ارزش­های فرهنگی خود» دانست (راسخ، 1380؛ 45).

2-1-5- تعریف عدالت

عدالت از مفاهیمی است که عقل جمعی همه افراد بشر آنرا مستحسن و نیکو می‌شمرد. عدالت به مشابه مفهومی با سطح انتزاع بسیار بالا، از دیرباز ذهن بشر را به خود مشغول داشته است تا جایی که مباحثه درباره چیستی عدالت، به مثابه یکی از محوری‌ترین سئوالات فلسفه سیاسی، همچنان استمرار دارد (پورعزت، 1380؛ 46).

کمپبل معتقد است که عدالت یکی از اصطلاحات مبنایی سیاست و اخلاق است که با اهمیتی عالم‌گیر در همه نظریه‌های سیاسی و اجتماعی، نقش محوری دارد (پورعزت، 1380؛ 46).

با توجه به تنوع در دیدگاهها، سئوالی که مطرح می‌شود این است که: علت این میزان تفاوت و تنوع در برداشت از مفهوم عدالت و عدل در چیست؟

در پاسخ می‌توان گفت که بخش عمده این تفاوت­ها، از تفاوت شخصیت­ها، طرز تلقی‌ها، نگرش­ها و تجربیات قبلی افراد ناشی می‌شود. از اینرو می‌توان گفت که صحت برداشت افراد از مفهوم عدالت، تحت تأثیر مرتبه علم، خلوص و پیراستگی وجود آنها قرار دارد و در واقع برداشت صحیح از حقیقت مطلق مفهومی عدل، مستلزم مبرا بودن فرد از هرگونه آلایه وجودی در عرصه عمل و اندیشه است (پورعزت، 1380؛ 46و47).

2-1-6- مفهوم لغوی عدالت

یکی از دشواری­های بحث عدالت، ابهام در تعاریف و معانی آن است. زبان عربی برای برخی واژه‌ها بیش از ده مترادف دارد و واژه عدالت نیز واجد چنین مترادف­هایی است. بنابراین برای هر جنبه‌ای از عدالت معانی متعددی وجود دارد که شاید مهمترین آنها قسط، قصد، استقامت، وسط، نصیب، حصه، میزان، انصاف وغیره باشد. کلمه معادل عدالت در فرانسه و انگلیسی justice و در لاتین justitia است (اخوان کاظمی،۱۳۸۲، ۲۷).

فرهنگ لغات آکسفورد عدالت را به عنوان حفظ حقوق با اعمال اختیار و قدرت و دفاع از حقوق با تعیین پاداش یا تنبیه توصیف کرده است. اما آنچه در تعاریف این واژه به مقاصد ما نزدیکتر است مفهوم عدالت به معنای برابری و تساوی، دادگری و انصاف، داوری با راستی و درستی و مفاهیم دیگری از این قبیل است.

[1] . Churton