بهره‌وری در ایران
در دنیای امروز بهره‌گیری مناسب و مطلوب از منابع ملی یکی از مهمترین اهداف اقتصادی و اجتماعی دولتهاست، برای دستیابی به این اهداف، تلاشهای گستردهای تحت عنوان ارتقاء بهره‌وری صورت گرفته است. به زبان ساده بهره‌وری یعنی استفاده بهینه ازمنابع و امکانات . این مفهوم در گسترده وسیعی از فعالیتهای سازمان قابل بکارگیری است. به این جهت شاخصهای متنوعی در زمینه‌های مختلف سازمانی طراحی شده است. اما انتخاب، اولویت بندی و پرداختن به این شاخص‌ها و زمینه‌های مورد بررسی آنها تابع شرایط اقتصادی و اجتماعی محیطی است که بنگاه اقتصادی در آن فعالیت می‌نماید. در برخی کشورهای صنعتی ممکن است به واسطه هزینه سنگین نیروی کار و تأمین انرژی ، اولویت با شاخصهایی باشد که به این موارد می‌پردازند. اما در حال حاضر شرایط کاملاً متفاوتی بر ایران حاکم است. انرژی ارزان و فراوان و نیروی کار کم هزینه در یک طرف و وابستگی ارزی و تحمل هزینه‌های سنگین جهت واردات تجهیزات از طرف دیگر را می‌توان جزء ویژگی‌های کنونی ایران به شمار آورد. این موارد توجه به تمرکز به شاخصهای بهره‌وری سرمایه را از اولویت ویژه‌ای برخوردار می‌کند. یعنی ضروری است تلاشهای گستردهای در جهت بهبود بیشتر بهره‌وری سرمایه در کشور صورت پذیرد. نیروی کار از دیگر منابع مهمی است که در سازمان باید مورد توجه قرار گیرد. پرداختن به آموزش و مهارتهای فنی و هماهنگی آن با فن آوری موجود، نظم و انضباط فردی و گروهی، رعایت بهداشت و نظافت در محیط کار، ایمنی کار، رفع نیازهای معیشتی،…. از موضوعات قابل طرح در این مقوله است(عبادیآذر، 1384).
سازمان ملی بهره‌وری ایران، بهره‌وری را ترکیبی از کارآیی یعنی درست انجام دادن کار و اثر بخشی یعنی انجام دادن کار درست می‌داند و به طور مختصر بهره‌وری را «درست انجام دادن کار درست» تعریف می کند. البته تعریف جامع بهره‌وری که مقبول کارشناسان این سازمان قرار دارد، چنین است: بهره‌وری معیار ارزیابی فعالیتها در بخشهای اقتصادی و اجتماعی است که با نسبت مطلوبیتهای حاصل (ستاده‌ها) بر منابع و آنچه که برای حصول آن به کار رفته است(داده‌ها) نشان داده می‌شود(فاراب، 1384).
1-1-1-2. لزوم توجه به بهره‌وری در ایران
امروزه با کمرنگ شدن مرزهای اقتصادی، رقابت در صحنه جهانی، ابعاد دیگری یافته و تلاش برای بهبود بهره‌وری پایه اصلی این رقابت را تشکیل می‌دهد. اگر چه بهبود بهره‌وری بر اساس اصل عقلانیت اقتصادی همواره باید مورد توجه باشد، لیکن به جهت این که بهبود بهره‌وری، بالفعل کردن توان بالقوه است، از این رو به یک محرک نیاز دارد که مناسبترین محرک، رقابت در صحنه داخلی و بازارهای بین المللی است. ارتقای بهره‌وری موجب پیشرفت و توسعه یافتگی گردیده و بسیاری از کشورها جهت اشاعه نگرش بهره‌وری و تعمیم به کارگیری فنون و روشهای بهبود آن، سرمایه‌گذاری‌های زیادی انجام می‌دهند.
بررسی عملکرد کشورهایی که طی سالیان اخیر رشد اقتصاد چشمگیر داشته‌اند. حکایت از آن دارد که اکثر این کشورها رشد خود را مدیون افزایش بهره‌وری هستند و سهم دیگر موارد مؤثر در مقایسه با سهم ارتقای بهره‌وری در ایجاد این رشد، اندک بوده است. به طور مثال در سال 1996 حدود 67 درصد رشد اقتصادی مالزی مربوط به بهره‌وری و 33 درصد باقیمانده مربوط به افزایش اشتغال است. با توجه به نوسانات شدید در آمد ارزی کشور طی سالیان اخیر از بابت صادرات نفت خام و دیگر فرآورده‌های نفتی و همچنین صادرات غیرنفتی که به طور مداوم دارای افت و خیز می‌باشد و همین طور پیش بینی تداوم آنها در سالهای آینده، ایجاد اشتغال برای نیروی کار جوان کشور از طریق سرمایه‌گذاری‌های جدید، با محدودیتهایی مواجه است. جهت جبران آن لازم است با بهبود کیفیت نیروی کار از طریق افزایش سطح دانش و مهارت بهره‌وری نیروی کار ارتقاء یافته و بدین ترتیب نیروی انسانی به سرمایه انسانی تبدیل شود. بنابرین در سالهای آتی رشد اقتصادی کشور در گرو افزایش بهره‌وری خواهد بود. همانگونه که استنباط می‌شود. در شرایط فعلی کشور افزایش بهره‌وری از یک اننخاب فراتر رفته و به یک ضرورت تغییر شکل می‌یابد(ناظم و رحمتی، 1387، 55).
